กัมมนานากรณปัญหา ที่ 4

สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมินทราธิบดีมีพระราชโองการตรัสว่า ภนฺเต นาคเสน ข้าแต่
พระนาคเสนผู้เป็นเจ้าผู้ประกอบด้วยปัญญาอันประเสริฐ มนุษย์ทั้งหลายเกิดมาในโลกนี้มิได้
เสมอกัน อปฺปายุกา บางคนมีอายุน้อย บางคนเกิดมา ทีฑายุกา มีอายุยืน พหฺวาพาธา
บางคนมีอาพาธเจ็บป่วยมาก อปฺปาพาธา บางคนมีอาพาธเจ็บป่วยน้อย อญฺเญ ทุพฺพณฺณา
บางคนมีผิวพรรษวรรณอันชั่ว อญฺเญ วณฺณวนฺตา คนอื่นบางพวกมีผิวพรรณวรรณอันงาม
อปฺเปสกฺขา บางพวกมีอานุภาพน้อย มเหสกฺขา บางพวกมีศักดานุภาพมาก อปฺปโภคา
บางพวกมีสมบัติน้อย พหุโภคา บางพวกมีสมบัติมาก อญฺเญ นีจา คนอื่นบางพวกมีสกุลอันต่ำ
อญฺเญ อุจฺจกุลิโน คนอื่นบางพวกมีสกุลกันสูง อญฺเญ ทุปฺปญฺญา คนอื่นบางพวกมี
ปัญญาน้อย ปญฺญวนฺตา บางพวกมีปัญญาวิเศษ เกน การเณน ด้วยเหตุเป็นไฉน
พระนาคเสนจึงวิสัชนาแก้ไขตอบไปว่า มหาราช ของถวายพระพรบพิตรพระราชสมภาร
ผู้ประเสริฐ รุกฺขา อันว่าต้นไม้ทั้งหลายอันเกิดมา อสมกา ไม่เสมอกัน อญฺเญ ติตฺติกา ต้นอื่น
บางต้นขมขื่น อญฺเญ กฏุกา ต้นอื่นบางต้นเผ็ดร้ายกาย อญฺเญ กสายเว ต้นอื่นบาง ต้นเฝื่อน
ฝาด รุกขชาติบางต้นหวาน กิสฺส เหตุ เหตุการณ์เป็นไฉน นะบพิตรพระราชสมภาร
สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมินทราธิบดีมีพระราชโองการตรัสว่า ภนฺเต นาคเสน ข้าแต่
พระนาคเสนผู้เป็นเจ้า รุกชาติเหล่านี้เป็นด้วยพืชต่าง ๆ กัน
พระนาคเสนมีเถระวาจาว่าอันใดก็ดี มหาราช ดูรานะบพิตรพระราชสมภารผู้เป็น
มหิศราธิบดี คนทั้งหลายนี้เกิดมาไม่เหมือนกัน เพราะกุศลากุศลกรรมกระทำไว้ต่าง ๆ กัน
สมด้วยพระพุทธฎีกาสมเด็จพระภควันตบพิตรพุทธสัพพัญญูเจ้าตรัสไว้ฉะนี้ :-
กมฺมสฺสกา สตฺตา กมฺมทายาทา กมฺมโยนี กมฺมพนฺธู กมฺมปฏิสฺสรณา กมฺมํ สตฺเต
วิภชฺชติ ยทิทํ หีนปฺปณีตตายาติ
กระแสพระพุทธฎีกาตรัสโปรดไว้ว่า สตฺตา อันว่าสัตว์โลกทั้งหลายอันจะเกิดมาในโลกนี้
มีลักษณะต่าง ๆ กันโดยประเภท กมฺมสฺสกา เหตุว่าเพราะผลกรรมที่ตนได้กระทำไว้ กมฺม-
ทายาทา บางพวกก็มีกรรมเป็นเชื้อสาย กมฺมโยนี บางพวกก็มีกรรมเป็นกำเนิด บางพวกก็มี
กรรมเป็นเผ่าพงศ์วงศา บางพวกก็มีกรรมเป็นที่พึ่ง ตกว่ากุศลกรรมและอกุศลกรรมสอง
จำพวกนี้แบ่งสัตว์ให้เป็นสองจำพวกออกไป ให้เป็นหีนะจำพวก 1 ให้เป็นประณีตะจำพวก 1
คือแต่งดีแต่งชั่ว ที่ฝ่ายกุศลก็แต่งให้ดี ที่ฝ่ายอกุศลก็แต่งให้ชั่วช้า นี่แหละพุทธฎีกาโปรดไว้ฉะนี้